شیرین سخن

امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به  ه.ا. سایه روز یکشنبه ۶ اسفند ۱۳۰۶

در رشت متولد شد

 پدرش میرزا آقاخان ابتهاج از مردان سرشناس رشت و مدتی

رئیس بیمارستان پورسینای این شهر بود

برادران ابتهاج غلامحسین ابتهاج و ابوالحسن ابتهاج عموهای او بودند

وی دارای چهار فرزند به نامهای آسیا، یلدا، کیوان و کاوه میباشد

هوشنگ ابتهاج دوره تحصیلات دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران گذراند

و در همین دوران اولین دفتر شعر خود را به نام نخستین نغمه‌ها منتشر کرد

ابتهاج در جوانی دلباخته دختری ارمنی به نام گالیا شد که در رشت ساکن بود

 و این عشق دوران جوانی دست مایه اشعار عاشقانه‌ای شد که در آن ایام سرود

ابتهاج مدتی به‌عنوان مدیر کل شرکت دولتی سیمان تهران به‌ کار اشتغال داشت

ابتهاج از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ سرپرست برنامه گل‌ها در رادیوی ایران

 و پایه‌ گذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود

تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی او توسط موسیقی‌ دانان ایرانی نظیر

محمدرضا شجریان، شهرام ناظری و حسین قوامی اجرا شده‌ است

 تصنیف خاطره انگیز تو ای پری کجایی و

تصنیف سپیده ( ایران ای سرای امید) از اشعار سایه است

 سایه بعد از حادثه میدان ژاله ( ۱۷ شهریور ۱۳۵۷) به‌ همراه

محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و حسین علیزاده

به‌ نشانه ی اعتراض از رادیو استعفا داد

از مهم‌ ترین آثار هوشنگ ابتهاج تصحیح او از غزل‌های حافظ است

که با عنوان حافظ به سعی سایه نخستین بار در ۱۳۷۲

توسط نشر کارنامه به‌ چاپ رسید

 و بار دیگر با تجدید نظر و تصحیحات تازه منتشر شد

سایه سال‌های زیادی را صرف پژوهش و حافظ‌ شناسی کرده

که این کتاب حاصل تمام آن زحمت‌هاست که سایه در مقدمه آن را

به همسرش پیشکش کرده‌ است

سایه هم در آغاز همچون شهریار چندی کوشید تا به راه نیما برود

اما نگرش مدرن و اجتماعی شعر نیما به‌ ویژه پس از سرایش ققنوس

 با طبع او که اساساً شاعری غزل‌ سرا بود همخوانی نداشت

از کتابهای وی میتوان به نخستین نغمه‌ها، سیاه‌ مشق ۱ و ۲ و ۳

شبگیر، چند برگ از یلدا، تا صبح شب یلدا و یادگار خون سرو اشاره کرد

سایه در سال ۱۳۲۵ مجموعهٔ نخستین نغمه‌ها را که شامل

اشعاری به‌ شیوهٔ کهن است منتشر کرد

در این دوره هنوز با نیما یوشیج آشنا نشده بود

سراب نخستین مجموعه او به اسلوب جدید است

 اما قالب همان چهار پاره است

با مضمونی از نوع غزل و بیان احساسات و عواطف فردی عواطفی واقعی و طبیعی

مجموعه سیاه مشق با آنکه پس از سراب منتشر شد

شعرهای سالهای ۲۵ تا ۲۹ شاعر را در بر می‌گیرد

سایه در مجموعه‌های بعدی اشعار عاشقانه را رها کرد

و با کتاب شبگیر خود که حاصل سال‌های پر تب و تاب

پیش از سال ۱۳۳۲ است به شعر اجتماعی روی آورد

مجموعه چند برگ از یلدا راه روشن و تازه‌ای در شعر معاصر گشود

اشعار نو او نیز دارای درون‌ مایه‌ای تازه و ابتکاری است

 و چون فصاحت زبان و قوت بیان سایه با این درون‌ مایهٔ ابتکاری

همگام شده نتیجه مطلوبی به‌ بار آورده‌ است

هوشنگ ابتهاج سال ۱۳۹۱ در ۸۵ سالگی خاطرات خود را

در گفت‌وگو با میلاد عظیمی در کتاب پیر پرنیان‌ اندیش عنوان کرد

او در این کتاب به بیان عقاید و نظرات خود درباره بسیاری از

چهره‌های بنام موسیقی، شعر و سیاست در زمان خود می‌پردازد 

مطلع غزلی از سایه:

ای عشق همه بهانه از توست             من خامُشم این ترانه از توست

شعر نو از سایه:

آفتابا چه خبر؟

این همه راه آمده‌ای

که به این خاک غریبی برسی؟

ارغوانم را دیدی سر راه؟

مثل من پیر شده ست؟

چه به او گفتی؟ او با تو چه گفت؟

نه، چرا می‌پرسم

ارغوان خاموش است

دیرگاهی‌ست که او خاموش است

آشنایان زبانش همه رفته‌ند

ارغوان ویران است

هر دومان ویرانیم