شیرین سخن

محمد اقبال لاهوری یا علامه اقبال

شاعر، فیلسوف، سیاستمدار

و متفکر مسلمان پاکستانی بود که اشعار زیادی نیز

 به زبان‌های فارسی و اردو سروده‌ است

اقبال نخستین کسی بود که ایده ی یک کشور مستقل را برای

مسلمانان هند مطرح کرد که در نهایت منجر

به ایجاد کشور پاکستان شد

اقبال در این کشور به‌طور رسمی شاعر ملی خوانده می‌شود

اقبال در ۱۸ آبان ۱۲۵۶ سیالکوت که امروزه در ایالت پنجاب پاکستان

واقع شده‌ است بدنیا آمد

پدرش بازرگان بود و نیاکان او از قبیله سپروی برهمنان کشمیر

بودند که در قرن هفدهم به دین اسلام مشرف گشتند

محمد تحصیلات خود را با قرآن در یکی از مساجد زادگاهش

شروع کرد و بعد از اتمام دوره مکتب برای گذران دوره‌های ابتدائی

و متوسطه به کالج رفت

وی در کالج مورد توجه یکی از معلمانش به نام

مولانا میر حسین قرار گرفت

ذوق و استعداد شاعری وی تا جائی معلمش را تحت تاثیر قرار داد

که ایشان هر چند مخالف با شعر گفتن جوانان بود

خودش اقبال را تشویق به سرودن کرد

اقبال لاهوری سروده‌های خود را در ابتدا جهت اصلاح

به داغ دهلوی تسلیم می‌نمود

 داغ دهلوی نیز پس از مدتی اعتراف کرد که اشعار اقبال

نیاز به تصحیح نداشته و از داشتن چنین شاگردی

فخر و مباهات می‌کرد

وی پس از اتمام دوره کالج در رشته فلسفه دانشگاه لاهور

ادامه تحصیل داد و با اتمام دوره فوق لیسانس از دانشگاه پنجاب

با رتبه اول عهده‌ دار تدریس در رشته‌های

تاریخ، فلسفه و علوم در همان دانشگاه شد

اما فعالیت وی و ذوق و قریحه‌اش فقط در عالم شعر و شاعری

و فلسفه محدود نبود بلکه در عالم اقتصاد

نیز حرفی برای گفتن داشت

 تا جائیکه در سال 1901 میلادی کتابی در همین زمینه

به زبان اردو نوشت

ایشان پس از مدتی جهت تکمیل تحصیلاتش راهی اروپا گردیده

که این سفر علمی تاثیر زیادی بر افکارش به جای گذاشت

در دانشگاه کمبریج نیز فلسفه را ادامه دارد و در آنجا

با یکی از پیروان هگل به نام مک تیگارت ملاقاتی انجام داد 

همچنین فرصت آشنایی با

پروفسور براون و نیکلسون را پیدا کرد

اقبال پس از کسب درجه فلسفه اخلاق در دانشگاه کمبریج

راهی دانشگاه مونیخ آلمان گردیده

و با ارائه پایان نامه خود تحت عنوان سیر در فلسفه در ایران

موفق به دریافت درجه دکتری گردید

ایشان مدتی نیز به جای پروفسور آرنلد در دانشگاه لندن

به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت

 ظاهرا در اواخر اقامتش در لندن قصد ترک شعر و شاعری داشت

که دوستانش مانند سرعبدالقادر و همچنین آرنلد

مانع از این کار او شدند

علاوه بر تخصص های ذکر شده ایشان در اروپا

در زمینه زبان ادبیات فارسی نیز به مطالعاتی دست زد

که بعدها این زبان را به عنوان زبان شعری خود برگزید

 از جمله تحولاتی مهم  در زندگی اقبال در اروپا

تبدیل وی از یک شاعر وطنی به یک شاعر ملی اسلامی بود

که کتاب بانگ درا شاهد خوبی بر این مدعاست

ایشان پس از بازگشت به وطن در سال 1908 میلادی به سمت

رئیس بخش فلسفه دانشکده دولتی لاهور انتخاب گردیده

و علاوه بر تدریس اجازه وکالت نیز کسب نموده

اما پس از چندی فقط شغل وکالت را ادامه داده

و از تدریس دست کشید

اقبال در سال 1926 میلادی به عضویت مجلس قانونگذاری

انتخاب شد

وضعیت زندگی ناگوار مردم و اختلافات در آن زمان و

عشق به آزادی اقبال را به سوی حرکت های سیاسی

سوق داد تا جائیکه اقبال پیشنهاد تشکیل دولت پاکستان را

در جلسه سالیانه حزب مسلم‌ بیگ در الله آباد را داد

ایشان در بازگشتی از کنفرانسی در لندن

از اسپانیا و مسجد قرطبه دیدن کرده بودند

که دیدار از این مسجد تاثیر زیادی در روحیه ایشان

به جای گذاشته بود که در منظومه‌ای آن را بیان داشته

همچنین از افغانستان نیز دیداری کرده

و به زیارت مزار حکیم ثنائی موفق گردید

در اواخر عمر نیز یعنی به سال 1933 از دانشگاه پنجاب

موفق به دریافت دکتری افتخاری گردید

سرانجام علامه اقبال لاهوری به دنبال تنگی نفس و ضعف قلبی

 که مبتلا گشته بود در سال 1317 دارفانی را وداع گفت

برخی از آثار علامه اقبال لاهوری عبارتند از:

            علم الاقتصاد

            توسعه حکمت در ایران

            تاریخ هند

            احیای فکر دینی در اسلام

            یادداشت‌های پراکنده 

دیوان فارسی اقبال که شامل رموز بی خودی،

اسرار خودی، زبور عجم، پیام مشرق،

جاوید نامه، ارمغان حجاز،

    دیوان اقبال بانگ درا، بال جبرئیل و ضرب کلیم می باشد

دیوانه و دلبسته ی اقبال خودت باش

سرگرم خودت عاشق احوال خودت باش

یک لحظه نخور حسرت آن را که نداری

راضی به همین چند قلم مال خودت باش

دنبال کسی باش که دنبال تو باشد

اینگونه اگر نیست به دنبال خودت باش

پرواز قشنگ است ولی بی غم و منت

منت نکش از غیر و پر و بال خودت باش

صد سال اگر زنده بمانی گذرانی

پس شاکر هر لحظه و هر سال خودت باش